Кодекси гумруки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар як қатор меъёрҳои ҳаволакунанда (моддаҳои 12, 103, 223 ва 418) муқаррар намудааст, ки молҳои мамнӯъи ба ҳудуди гумрукии Тоҷикистон воридгардида, дар анборҳои нигоҳдории муваққатӣ ва анборҳои гумрукӣ, инчунин, аз ҷониби мақомоти гумрук ҳангоми санҷиши гумрукӣ гирифташуда бо гузашти муҳлатҳои муқарраргардидаи нигоҳдорӣ тибқи  тартиби муқаррарнамудаи боби 58 Кодекси мазкур ихтиёрдорӣ карда мешаванд.

Дар боби 58 Кодекси гумрук бошад, қоидаҳо ва расмиёти дақиқи ихтиёрдорӣ намудани молу воситаҳои нақлиёти мазкур пешбинӣ нашуда, муқаррар гардидааст, ки тартиби мазкур аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Муайян набудани тартиб, қоидаҳо ва расмиёти ихтиёрдорӣ намудани муҳлати нигоҳдориашон гузашта дар амалияи татбиқи талаботи қонунгузории гумрук якчанд монеа ва мушкилиҳоро пеш овардааст.

Аз ҷумла, шумораи зиёди молҳои воридоташон мамнӯъ (масалан, воситаҳои нақлиёти маҷмӯи идоракуниашон аз тарафи рост ва соли бароришашон то соли 2005), ки солҳои қабл аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ба ҳудуди ҷумҳурӣ ворид карда шуда, аз ҷониби онҳо дар муҳлатҳои муқарраршуда бозпас содир карда нашуданд, то имрӯз дар минтақаҳои назорати гумрукӣ бо вайрон гардидани талаботи қонунгузории гумрук қарор доранд.

Айни замон мушкили мазкур дар ҳолати татбиқи расмиёти гумрукии нигоҳдории муваққатии молҳо ҷой дорад, ки дар солҳои қабл шумораи зиёди молҳо аз ҷониби субъектҳои фаъолияти иқтисодии хориҷӣ дар анборҳои нигоҳдории муваққатӣ бо татбиқи расмиёти мазкур ҷойгир карда шуда, барасмиятдарории гумрукии онҳо аз ҷониби субъектҳои мазкур дар муҳлатҳои муқарраршуда бо вайрон гардидани талаботи қонунгузории гумрук анҷом дода нашудаанд. Албатта, шахсони мазкур тибқи талаботи қонунгузории амалкунанда (моддаи 590 Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ) сари вақт ба ҷавобгарии ҳуқуқӣ ҷалб карда шудаанд. Аммо ҳанӯз ҳам бо сабабҳои гуногун (аксаран, бо сабаби барҳам хӯрдани шахсони ҳуқуқии дахлдор) молҳои мазкур дар анборҳои нигаҳдории муваққатӣ бидуни муайян гардидани тақдири минбаъдаи онҳо қарор доранд.

Ҳарчанд, ки дар моддаҳои 455 ва 457 Кодекси гумрук салоҳияти мақомоти гумрук дар мавриди ихтиёрдорӣ намудани далелҳои шайъӣ то қабул гардидани қарори суд ва ба соҳиби қонунӣ баргардонидани маблағи фурӯши чунин молу воситаҳои нақлиёт пешбинӣ гардидааст, аммо ҷиҳати иҷрои талаботи моддаҳои мазкур зарур аст, ки тартиб ва расмиёти амалҳо дар ҳолати  мазкур бо таҳияи санади меъёрии ҳуқуқии дахлдор, ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегардад, муайян карда шавад.

Лоиҳаи Тартиби ихтиёрдорӣ намудани молу воситаҳои нақлиёти таҳти назорати гумрукӣ қарордошта ҷиҳати иҷрои талаботи моддаҳои 456-457 бо мақсади муайян намудани қоидаҳо ва расмиёти ихтиёрдорӣ намудани молу воситаҳои нақлиёти муҳлати нигоҳдориашон гузашта ва далелҳои шайъии парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ, ичунин тартиби ба соҳиби қонунӣ пардохтани маблағи аз фурӯши молу воситаҳои нақлиёт бадастомадаро, ки ба моликияти давлатӣ гузаронида нашудаанд, таҳия гардидааст.

Дар лоиҳа чораҳои зерин пешбинӣ карда мешаванд:

• ихтиёрдорӣ намудани молу воситаҳои нақлиёти муҳлати нигоҳдориашон гузашта;
• муҳлати ниҳоии нигоҳдории молу воситаҳои нақлиёт;
• фурӯши молу воситаҳои нақлиёти таҳти назорати гумрукӣ қарордошта;
• ба соҳиби қонунӣ пардохтани маблағи аз фурӯши молу воситаҳои нақлиёт бадастомада, ки ба моликияти давлатӣ гузаронида нашудаанд;
• ихтиёрдорӣ намудани далелҳои шайъии парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ва ба соҳиби қонунӣ пардохтани маблағи аз фурӯши онҳо бадастомада, ки ба моликияти давлатӣ гузаронида нашудаанд.

Бо қабул гардидани лоиҳаи пешниҳодшуда тартиб ва расмиёти амалҳои мақомоти дахлдори давлатӣ дар мавриди ихтиёрдорӣ намудани молу воситаҳои мазкур дақиқ муайян гардида, он ба татбиқи дуруст ва яксони муқаррароти қонунгузории амалкунанда мусоидат хоҳад намуд. Бидуни қабули чунин санади меъёрии ҳуқуқи ҳал намудани мушкилиҳои ҷойдошта, инчунин танзими масъалаи мазкур ғайриимкон мебошад.

Лоиҳаи мазкур хароҷоти иловагии молиявиро аз буҷети давлатӣ талаб наменамояд.

Оқибатҳои иҷтимоии лоиҳаи мазкур:

- сатҳи хизматрасониҳои гумрукӣ баланд мегарданд;

- ихтиёрдорӣ намудани молу воситаҳои нақлиёти таҳти назорати гумрукӣ қарордошта дуруст ба роҳ монда мешавад;

- пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳои гумрукӣ;

- ҳимоя ва ҳифзи қонунгузории гумрук ва амнияти он.

Оқибатҳои иқтисодии лоиҳаи мазкур:

- рушди иқтисодиёти кишвар;

- рушди фаъолияти соҳибкории ватанӣ ва хориҷӣ.