Дастурамали №255

дар бораи тартиби додани қарз ва ҳисоб кардани фоиз дар ташкилотҳои қарзӣ

Дастурамали №255дар бораи тартиби додани қарз ва ҳисоб кардани фоиз дар ташкилотҳои қарзӣ (минбаъд –Дастурамал)тибқи талаботи қисми 3моддаи 3 ва қисми 5 моддаи 29 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи фаъолияти бонкӣ"вамоддаи 23 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ташкилотҳои маблағгузории хурд”таҳия шуда, тартиби доданиқарз ва ҳисоб кардани фоизи қарзро дар ташкилотҳои қарзӣ муайян менамояд.

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1.Дар Дастурамали мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1)қарз-маблағе, ки аз ҷониби ташкилоти қарзӣ ба қарзгир бо шартҳои пардохти фоиз ва баргардондан ба муҳлати муайян дода шудааст;

2)қарзи хурд -қарзи то 500000 (панҷсад ҳазор) сомонӣ додашавандаибонкҳо, ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ ва қарз аз ҷониби ташкилотҳои маблағгузории хурд, кимаблағи онро санадҳои меъёрии ҳуқуқии Бонки миллии Тоҷикистон муқаррар кардаанд;

Эзоҳ: Уҳдадориҳои зерини муштариён низ ба қарз ва қарзи хурд баробар дониста мешаванд, агар ташкилоти қарзӣ ҳуқуқигузарондани чунин амалиётро доро бошад:

-кафолатҳо ва ҳамаи дигар уҳдадориҳои ғайритавозунии ба онҳо монанд, ки ташкилотҳои қарзӣ ба шахсони дигар содир кардаанд;

-овердрафтҳо, новобаста босабаби пайдоиши онҳо;

-аккредитивҳо;

-аз ҷониби ташкилотҳои қарзӣ дарёфти ҳар гуна ҳуҷҷати қарзии

шахсе, ки аз рӯйи он ӯ ба сифати векселдиҳанда, трассант ё кафил (ҷавобгарӣ бар дӯш дорад) баромад мекунад;

-амалиёти факторингӣ;

-амалиёти иҷораи молиявӣ (лизинг);

-маблағгузории аҳдҳои тиҷоратӣ, аз ҷумла форфейтингӣ;

-қарзҳои ипотекӣ, истеъмолӣ;

-кортҳои қарзии бонкӣ;

-ҳама гуна уҳдадории қонунӣ оид ба додани қарз;

3)ҳудуди қарздиҳӣ-андозаи ниҳоии ҳамаи қарзҳои ба як қарзгир ва ё ба гурӯҳи қарзгирон дар маҷмуъ додашуда мебошад. Ташкилотҳои қарзӣ метавонанд меъёрҳои иловагиро на бештар аз меъёрҳои муқаррарнамудаи Бонки миллии Тоҷикистон муқаррар намоянд;

4)хавфи қарзӣ-эҳтимолияти ба амал омадани зарар дар натиҷаи аз тарафи қарзгиранда ва/ё контрагент иҷро нагардидани уҳдадориҳои он тибқи шартҳои мувофиқашуда;

5)меъёри фоизи қарз-ифодаи фоизие, ки нисбат ба қарз барои давраи муайяни ҳисобкунии он муқаррар карда мешавад. Давраи ҳисобкунии фоизи қарз бо шартномаи байни ташкилоти қарзӣ ва муштарӣ муайян карда мешавад ва маҳдуд намебошад (яъне давра метавонад як рӯз, як ҳафта, як моҳ, ду моҳ, семоҳ, шаш моҳ, яксол ва ғайра бомувофиқаи муштарӣ ва ташкилоти қарзӣ бошад);

6)меъёри самараноки фоизии солона -ифодаи фоизие, ки тибқи он фоизи қарз бо дар назардоштани тамоми пардохтҳои хизматрасонии қарз, ки аз ҷониби муштарӣ ба ташкилоти қарзӣ пардохта мешаванд, ҳисоб карда мешавад;

7)скоринги қарзӣ -низоми арзёбииқобилияти қарзадокунии муштарӣ дар асоси усулҳои ададии оморӣ;

8)гарав -тарзи таъмини иҷрои уҳдадориест, ки вобаста ба он қарздеҳ оид ба уҳдадории бо гарав таъмингардида (гаравгир) ҳуқуқ дорад дар ҳолати иҷро накардани ин уҳдадорӣ аз ҷониби қарздор аз арзиши молу мулки ба гарав гузошташуда нисбат ба дигар қарздорони шахсе, ки ин молу мулк аз они ӯст (гаравдеҳ), талаботашро қонеъ гардонад, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонун;

9)мушаххаскунии фосилавии шахсияти муштарӣ-аз муштарӣ (намояндаи муштарӣ) гирифтани маълумоти мушаххаскунанда аз тарафи ташкилоти қарзӣ бо истифода аз технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ;

10)шахси вобаста-мутобиқи мафҳумидар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи фаъолияти бонкӣ”пешбинишудамуайян карда мешавад.

2.Андозаи ниҳоии қарзҳо ба қарзгирон тибқи талаботи қонунгузории бонкӣ ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Бонки миллии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

3.Ташкилоти қарзӣ уҳдадор аст, ки меъёри фоизи қарз ва меъёри самараноки фоизии солонаи қарзро дар шартномаи қарзӣ нишон диҳад.

4.Агар тартиби дигаре пешбинӣ нагардида бошад, ҳуҷҷатҳои пешбининамудаи ин Дастурамал метавонанд дар шакли электронӣ тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба имзои электронӣ тартиб дода шуда, имзова нигоҳдорӣ карда шаванд.

2. СИЁСАТИ ҚАРЗӢ ВА КУМИТАИ ҚАРЗИИТАШКИЛОТИ ҚАРЗӢ

5.Санадҳои меъёрии дохилии ташкилотҳои қарзӣ, ки сиёсати қарзии онҳоро танзим менамоянд, бо дар назардоштани талаботи Дастурамали мазкур аз ҷониби шурои нозирон (шурои парасторон) тасдиқ карда мешаванд.

6.Санадҳои меъёрии дохилӣбоядҳамаи муқаррароти асосировобастаба додани қарзҳо –намуд ва асъори қарз, меъёри фоизӣ, ҳаҷм ва мақсади қарз, тақсими масъулият васалоҳияти кормандони ташкилоти қарзӣ дар самти қарздиҳӣ, сиёсатитаснифу таҳлили сандуқи қарзӣ, ҳиссаҷудокуниҳо ба ҳисоби захираҳо, инчунин чораҳоеро, ки ҳангоми пайдо шудани қарзҳои мушкилситон андешида мешаванд, дар бар гиранд.

7.Ташкилоти қарзӣ метавонад ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, соҳибкорони хурду миёна қарзҳои гурӯҳӣ низ пешниҳод намояд.

8.Ташкилотҳои қарзӣ дар раванди муаррифӣ намудани маҳсулоти қарзии худ, аз ҷумла маҳсулоти қарзии нав, иқдомҳои гуногун ва ғайра, ҳуқуқ надоранд дар воситаҳои таблиғотӣ маълумоти нодурусту бардурӯғро истифода намоянд, ки он ҳуқуқи истеъмолкунандагони хизматрасониҳои молиявиро поймол менамояд.

 9.Дар бонкҳо, ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ ва ташкилотҳои амонатии қарзии хурд барои амалӣ намудани сиёсати қарздиҳӣ бо қарори шурои нозирон, кумитаи қарзии саридора дар ҳайати на камтар аз 5 нафарташкил карда мешавад. Ба ҳайати кумитаи қарзӣ, ки мақоми кории дастаҷамъии ташкилоти қарзӣ мебошад, намояндагони роҳбарияти ташкилоти қарзӣ, инчунин роҳбарони воҳидҳои сохтории қарзӣ, ҳуқуқ, шуъбаи амалиёт бо муштарӣ (фронт-офис) ва дигар хадамоти он дохил мешаванд.

10.Кумитаи қарзии саридораи ташкилоти қарзиро муовини раиси саёсат ё шахси дигари ӯро ивазкунанда, ки сарпарасти воҳиди сохтории самти қарздиҳӣ намебошад, роҳбарӣ мекунад.

11.Баррасӣ ва қабули қарор оид ба додани қарзҳои калон, қарз ба шахсони вобаста, қарзҳои боваринок, кафолатҳо танҳобаваколати истисноии кумитаи қарзии саридораи ташкилоти қарзӣ дохил мешавад.

12.Саридораи бонкҳо, ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ ва ташкилотҳои амонатии қарзии хурд дар асоси санадҳои меъёрии дохилӣ барои филиалҳои худ кумитаҳои қарзӣ ташкил намуда, барои амалӣ намудани сиёсати қарздиҳии онҳо талабот муқаррар менамоянд. Бонкҳо, ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ ва ташкилотҳои амонатии қарзии хурд фаъолияти кумитаҳои қарзии воҳидҳои сохтории худро дар доираиталаботисанадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо дар назардоштани хавф, ҳаҷм, сатҳ, соҳа ва ҳудуди қарздиҳӣ муайян менамоянд.

13.Аъзои кумитаи қарзии филиалҳои бонкҳо,ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ ва ташкилотҳои амонатии қарзии хурдбояд на камтар аз 3 нафарро ташкил диҳад.

14.Ташкилотҳои қарзии хурд ва фондҳои қарзии хурд барои амалӣ намудани сиёсати қарздиҳӣ вобаста ба сохтори худ метавонанд кумитаи қарзӣ ташкил намоянд ва ҳайати он набояд камтар аз 3 нафар бошад.

15.Ҳамаи масъалаҳои вобастаба додан ва ё надодани қарз, интиқол ва ё фурӯши қарз, аз суратҳисоб хориҷ кардани қарзҳо, кафолатҳо, уҳдадориҳо, супоришномаҳо ва ивазкунандаҳоидигариба онҳо баробаркардашуда, дар ҷаласаҳои кумитаи қарзӣ баррасӣ гардида, дар ҳолатҳои дахлдор бо шурои нозирон (шуроипарасторон) мувофиқа карда мешаванд.

16.Низомномаи кумитаи қарзии ташкилотҳои қарзиро шуроинозирон (шуроипарасторон) тасдиқ менамояд, ки дар он салоҳият ва тақсими ваколат оид ба додани қарз, аз ҷумла ҳудуди маблағи қарз, инчунин дараҷаи пуррагии ҷавобгарӣ оид ба қарзҳои додашуда муқаррар карда мешавад.

17.Ягон шахси алоҳидаи ташкилоти қарзӣ ҳуқуқи додани қарзҳоеро, ки пешниҳоди онҳоро кумитаи қарзии саридора рад кардааст, надорад.

3. КОР БО ҚАРЗҲО

18.Ташкилоти қарзӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Бонки миллии Тоҷикистон сабтҳои ҳуҷҷатӣ ва электрониро дар шакли парвандаи алоҳида барои ҳар як қарзгир ба роҳ монда, нусхаҳои электронии онҳоро ба махзани захиравӣ нусхабардорӣ менамоянд.Сабтҳои мазкур ҳамаи маълумоти заруриро дар бораи қарзгирон, шартҳои додани қарз ва талабот дар бораи табодули маълумот бо бюрои таърихи қарз дар бар мегирад.

19.Ташкилоти қарзӣ дар хусусибаҳисобгирии маълумот дар бораи дараҷа ва шакли алоқамандии қарзгирони ташкилотҳое, ки қарзҳояшон ҳангоми муайян намудани ҳудуди қарздиҳӣ ҷамъ мешаванд, дар китоби алоҳида сабт ворид менамояд.

20.Ташкилоти қарзӣ қабл аз пешниҳоди қарз ба муштарӣ (то ба имзо расондани шартномаи қарзӣ) бо таври хаттӣ ё электронӣ маълумот дар бораи ҳамаи намудҳои қарзҳои додашаванда, шартҳои қарздиҳӣ, шартҳои пардохт (муҳлатҳои воқеии пардохти қарзи асосӣ ва фоиз), арзиши умумии қарз, огоҳӣ дар бораи додани маълумот ба бюрои таърихи қарз, намудҳои таъминоти қабулшаванда ва ғайраро пешниҳод менамояд. Маълумотномаи мазкур дар шакли варақаи деворӣ, китобчаи ташвиқотӣ ё электронӣ тартиб дода мешавад, ки аз ҷониби раёсат (роҳбар)-иташкилоти қарзӣ тасдиқ мегардад.

4. БАРРАСИИ ДАРХОСТ БАРОИ ГИРИФТАНИ ҚАРЗ

21.Кор оид ба додани қарз аз лаҳзаи қабул кардани дархост аз муштарӣ оғоз мегардад. Шахсоне, ки ба баррасии дархостҳо барои гирифтани қарз машғуланд, вобаста ба ҳаҷм ва намудҳои он амалҳои зеринро тибқи санадҳои меъёрии дохилии худ анҷом медиҳанд, аз ҷумла:

1)омӯзиши қарзгир бо ҷалби маълумоти пурра дар бораи худи қарзгир ва он соҳаи иқтисод, ки вай ният дорад маблағи гирифташударо ба он истифода намояд;

2)маълумоти дахлдор аз бюрои таърихи қарз мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи таърихи қарз (кредит)" гирифта мешавад;

3)гузарондани суҳбат (гуфтугӯйи телефонӣ) бо қарзгир ё намояндаи ваколатдори он, ки дар ҷараёни он симои ибтидоии равонии қарзгир муайян карда шуда, салоҳият ва омодагии касбии ӯ ошкор мешавад.

22.Бастаи ҳуҷҷатҳои дархостшаванда барои қарзгир-шахси воқеӣ ва шахси ҳуқуқӣ дар алоҳидагӣ муқаррар карда мешавад:

1)аз қарзгир -шахси ҳуқуқӣ дархост намудани бастаи ҳуҷҷатҳое, ки имкониятимуфассал ва пурра арзёбӣнамудани ҳолати ӯро фароҳам меорад, аз ҷумла:

-дархост барои гирифтани қарз бо қайди мақсад, маблағи дархостшаванда, муҳлат ва манбаи пардохти қарз, ки дар асоси онҳо қарзгирифта мешавад;

-ҳуҷҷатҳои таъсисии шахсони ҳуқуқӣ;

-ҳисоботи тавозунӣ, ҳисоботи фоидаву зиён ва гардиши маблағҳои пулӣ;

-нусхаи маълумотнома аз мақомоти андози ҷойи бақайдгирӣ дар хусуси надоштани қарз дар назди буҷет;

-нақшаи тиҷоратӣ(бодарназардоштанидурнамои фаъолияти қарзгир);

-пурсишномаи намунавии пуркардашуда;

-варақа бо намунаи имзои шахсоне, ки ҳуқуқи имзои аввал ва агар пешбинӣ шуда бошад, ҳуқуқи имзои дуюмро доранд;

-рӯйхати молу мулк бо нишон додани арзиш ё таъминоти дигаре, ки метавонад аз ҷониби қарзгир ба сифати таъмини баргардонии қарз пешниҳод шавад;

-ҳуҷҷатҳои дигаре, ки ташкилоти қарзӣ пешниҳоди онҳоро аз қарзгир бо санадҳои дохилӣ муқаррар намудааст;

2) аз қарзгир –шахси воқеӣ дархост намудани ҳадди ақалли ҳуҷҷатҳои зерин:

-ариза барои гирифтани қарз бо зикри мақсад, маблағи дархостшаванда, муҳлат ва манбаи пардохти қарз, ки дар асоси онҳо қарз гирифта мешавад;

-нусхаи шиноснома;

-нусхаи шиносномаи зомин, ҳангоми истифодаи замонат;

-нусхаи ҳуҷҷатитасдиқкунандаирақами мушаххасиандозсупоранда;

-нусхаи шаҳодатнома, патент ва ё дигар ҳуҷҷати тасдиқкунандаифаъолияти қарзгир, ҳангоми пешниҳоди қарз ба соҳибкорон;

-нақшаи тиҷоратӣ, ҳангоми пешниҳоди қарз ба соҳибкори инфиродӣ;

-рӯйхати молу мулк бо нишон додани арзиш ё таъминоти дигаре, ки метавонад аз ҷониби қарзгир ба сифати таъмини бозгардонии қарз пешниҳод шавад;

-ҳуҷҷатҳои дигаре, ки ташкилоти қарзӣ пешниҳоди онҳоро аз қарзгир бо санадҳои дохилӣ муқаррар намудааст.

23.Дар баробари ҳуҷҷатҳои пешбинишуда, дар парвандаҳои қарзии муштариён бояд маълумотнома дар ҳаҷми 1 варақ бо андозаи ҳуруфи на хурдтараз 22, ки дар он шартҳои асосии қарз нишон дода шудаанд, ҷойгир карда шавад. Дар маълумотнома бояд имзои муштарӣ дар хусусибо шартҳои қарз шинос шудани он мавҷуд бошад. Маълумотномаи мазкур метавонад дар шакли электронӣ нигоҳ дошта шуда, бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шавад.

24.Ҳангомимавҷуд будани модели скоринги қарзӣ барои қарзҳои хурд, ки аз ҷониби мақоми дахлдор (шуроинозирон/парасторон) ё кумитаи қарзии ташкилоти қарзӣ тасдиқ шудааст, ташкилотҳои қарзӣ метавонанд баъди ба расмият даровардани ҳуҷҷатҳои дахлдор, қарор дар бораи додан ё рад кардани қарзро бо ин модел (то 50000 сомонӣ) қабул намояд.

25.Агар ба сифати таъмини қарзи гирифташаванда кафолатнома ё замонат истифода шавад, дар ин маврид омӯзиши кафил ё зомин, обрӯю эътибори касбии он, қобилияти қарзадокунӣ, масъулият ва омодагияш барои иҷрои уҳдадориҳо ба он тавре, ки нисбати қарзгир анҷом дода мешавад, сурат мегирад.

26.Ҳамаи амалҳои кормандон оид ба омӯхтани қарзгир дар асоси ҳуҷҷатҳои дохилии ташкилоти қарзӣамалӣ карда мешаванд, ки салоҳият ва уҳдадориҳои вазифавии кормандони мазкурро муайян мекунанд.

27.Аз ҷониби ташкилоти қарзӣ ҳамаи дархостҳо барои гирифтани қарз, новобаста бақарори қабулгардида оид ба дархост,дар дафтари ҳисобгирӣ (дар шакли коғазӣ ё электронӣ) сабт карда мешаванд.

28.Кумитаи қарзӣ метавонад ҷиҳати санҷиши иловагӣ ва гирифтани маълумотииловагӣ дар бораи муштарӣ барои такмили хулоса қарор қабул намояд.

29.Қарор оид ба додан ва ё надодани қарз ҳуҷҷати дохилибонкӣ ба шумор рафта, нусхаи он ба муштарӣ дода намешавад. Дар ҳолати мувофиқат накардани дархости қарз ба талаботи муқарраршуда, ташкилоти қарзӣ ҳуқуқ дорад қарз надиҳад ё маблағ ва муҳлати қарзи дархостшударо кам намояд.

30.Оид ба қарори дахлдор ба муштарӣ ба таври шифоҳӣ ва ё электронӣ маълумот дода мешавад ва бо талаби муштарӣ ташкилоти қарзӣ метавонад ба ӯ маълумоти хаттӣ пешниҳод намояд. Мундариҷаи қарор дар намуди электронӣ сабт ёфта, нусхаи аслии қарор дар парвандаи қарзгир нигоҳдорӣ мешавад.

31.Ташкилоти қарзӣ вобаста ба андозаи қарз, муҳлати кор бо дархост, омӯзиши ҳуҷҷатҳо, огоҳ намудани муштарӣ дар хусуси рад кардани додани қарз ва ғайраро муқаррар менамояд, аз ҷумла:

-дархостҳо барои гирифтани қарз дар давоми то 5 рӯзи корӣ аз лаҳзаи ворид гардидани онҳо баррасӣ карда мешаванд;

-таҳлили ҳуҷҷатҳо ва қабули қарор вобаста аз маблағи қарз дар ташкилотҳои қарзӣ то 500 000 (панҷсад ҳазор) сомонӣ -дар муддати то ду ҳафта ва зиёда аз 500 000 (панҷсад ҳазор) сомонӣ -то як моҳ аз лаҳзаи пешниҳоди ҳуҷҷатҳо амалӣ мегардад;

-огоҳӣ дар хусуси рад кардани додани қарз дар давоми3рӯзи корӣ азлаҳзаи қабули қарор дар намуди хабарнома, аз ҷумла дар намуди СМС-паём ба муштарӣ додамешавад;

-тибқи санадҳои ҳуқуқии дохилӣтаъмин намудани робитаи доимӣ бо қарзгир ва гузарондани санҷиши истифодаи мақсадноки қарз.

32.Ташкилоти қарзӣ дар ҳуҷҷатҳои дохилӣ муҳлатҳои дар банди 31 Дастурамали мазкур пешбинишударо вобаста баандозаи қарзҳои пешниҳодшаванда дар ҳудуди он муқаррар менамояд.

33.Риояи раванди баррасии дархости муштарӣ дар бораи додани қарз аз ҷониби мақоме, ки дар ташкилоти қарзӣ назорати дохилиро амалӣ менамояд, дар асоси дафтари ҳисобгирии дархостҳо ва ҳуҷҷатҳоидигаридохилӣ мунтазам зери назорат ва санҷиш қарор мегирад.

5. БАСТАНИ ШАРТНОМАИ ҚАРЗ

34.Муносибатҳои ташкилоти қарзӣ бо муштарӣ оид ба додани қарз ва баргардондани он тибқи шартнома, қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Дастурамали мазкур танзим карда мешаванд.

35.Ҳангоми бастани шартномаи қарзӣ (аз ҷумла дар шакли электронӣ) дар он ҳамаи шартҳое, ки мувофиқи онҳо қарз дода мешавад, пешбинӣ мегарданд, аз ҷумла намуд ва асъори қарз, маблағ, муҳлат, меъёри фоиз, таърихи бастани шартнома, тартиби додан, тамдид ва таҷдиди қарз, таъминнокӣ (агар зарур бошад), тартиби додан ва манбаъҳои пӯшондани қарз, тартиби пардохти қарз дар ҳолати ба таъхир афтодани он ё дар ҳолати азнавташкилдиҳии шахсони ҳуқуқӣ, мушаххасоти тарафҳо, маълумот оид ба пешниҳоди таърихи қарзи муштарӣ ба бюрои таърихи қарз бо огоҳ намудани ӯ.

36.Бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва бо истифода аз усулҳои мушаххаскунии фосилавии шахсияти муштарӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, шартномаи қарзӣ метавонад дар шакли электронӣ ва бидуни иштироки бевосита (мустақим)-имуштарӣ бо риояи талаботи банди 35 Дастурамали мазкур баста шавад. Дар ин ҳолат ташкилоти қарзӣ бояд имконияти ба таври дахлдор санҷидани дурустии ҳуҷҷатҳои пешниҳодшударо бо истифода аз таҷҳизоту технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ дошта бошад.

37.Ҷадвали пардохти қарз бо тавсифи муфассали тартиб ва муҳлати пардохттибқи намунаҳои дар замимаи Дастурамали мазкур пешбинишуда таҳиява якҷоя бо шартнома имзо гардида, ба шартномаи қарзӣ замима карда мешавад. Ташкилоти қарзӣ метавонад талаботи мазкурро ба таври электронӣ низ амалӣ намояд.

38.Бо мақсади муайян намудани мутобиқатии фаъолияти қарзгир ба нақшаи тиҷоратӣва дурнамои гардиши маблағҳои пешниҳодшуда, инчунин риоя ва назорати ҷадвали пардохти қарз, ташкилоти қарзӣ метавонад аз қарзгир ҳуҷҷатҳои дигарро барои мониторинги қарз талаб намояд.

39.Дар шартнома ҳамаи намудҳои ҷавобгарии тарафҳо ва чораҳое, ки дар ҳолати иҷро нагардидани уҳдадориҳо андешида мешаванд,ба тавримушаххас пешбинӣ ва муқаррар карда мешаванд.

40.Миқдори нусхаи шартномаи басташаванда набояд аз миқдори тарафҳое, ки онро мебанданд, камтар бошад. Ҳар як тарафи иштирокдори шартнома бояд нусхаи аслии шартномаи қарзиро, ки аз ҷониби тарафҳодар шакли чопӣ коғазӣва ё электронӣ ба имзо расидааст, гирад. Шартномаи қарзӣ набояд хилофи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумласанадҳои меъёрии ҳуқуқии Бонки миллии Тоҷикистон бошад.

41.Ташкилоти қарзӣ ҳуқуқи яктарафа тағйир додани шартҳои шартномаи қарзиро надорад, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонунгузорӣ пешбинӣ кардааст.

42.Маблағи қарзи пешниҳодшаванда боасъоридар шартномаи қарзӣ пешбинигардида дода мешавад. Дар ҳолати зарурӣ қарз метавонад бо мувофиқаи тарафҳо бо дигар асъор дар асоси созишномаи иловагӣдода шавад.

43.Аз тарафи ташкилоти қарзӣ истифода бурдани як қисми маблағи қарзи асосӣ ҳамчун захира ё амонати суғуртавӣ манъ аст.

 44.Ташкилоти қарзӣ наметавонад ба қарзгире, ки талаботи шартномаи қарзии амалкунандаро вайрон менамояд, қарзи нав диҳад.

45.Дар парвандаи қарзии қарзгир мазмуни мухтасари ҳамаи вохӯриву суҳбатҳо, гуфтугӯҳои телефонӣ бо қарзгир, натиҷаҳои он ва хулосаҳо аз рӯйи санҷиши қарзгир қайд карда шуда, инчунинба онҳамаи мукотиботи вобаста ба қарз замима карда мешаванд. Ташкилоти қарзӣ метавонад талаботи мазкурро ба таври электронӣ низ амалӣ намояд.

46.Ҳамаи ҳисоботухуҷҷатҳое, ки мутобиқи Дастурамали мазкур талаб карда мешаванд (коғазӣ ва электронӣ бе имконияти таҳрир),на камтар аз 5 сол баъди баргардондани қарз дар ҳамин парвандаи қарзӣ нигаҳдорӣ мешаванд. Дар парвандаи қарзӣ нусхаи ҳуҷҷатҳои аввалиндараҷа оид ба додани қарз ва пардохти он бо фоизҳояш якҷоя бо беруннависи ин суратҳисобҳо нигаҳдорӣ карда мешаванд.

6. БА РАСМИЯТ ДАРОВАРДАНИТАЪМИНОТИ ҚАРЗ

47.Иҷрои уҳдадориҳои қарзгир метавонад бо гарави молу мулк таъмин карда шавад. Дар суратиқарзро напардохтани қарзгир ташкилоти қарзӣ бояд бо тартиби муқаррарнамудаи қонун ва шартнома ба молу мулки даргарав буда рӯёништатбиқнамуда, маблағи бадастомадаро ба пардохти уҳдадории иҷронашудаи қарздор равона намояд.

48.Агар ташкилоти қарзӣ қарзро богарав диҳад, ғайр аз шартномаи қарзӣ, шартномаи гарав низ баста мешавад ва минбаъд ҳамаи муносибатҳои бо гарав алоқаманди байни тарафҳо тибқи қонунгузорӣ, аз ҷумлақонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ипотека" ё "Дар бораи гарави молу мулки манқулва бақайдгирии уҳдадориҳои таъминшуда" амалӣ мегардад.

49.Ба шартнома рӯйхати пурраи молу мулки ба гарав гузошташуда бо нишон додани арзиши онҳо, тасдиқномаҳо, шаҳодатномаҳо ва дигар ҳуҷҷатҳои техникӣ (ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи ҳуқуқи молумулкӣ) замима мегарданд. Шартномаи гарав бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ба расмият дароварда мешавад.

50.Дар суратитаҳти гарав додани қарз, хусусиятҳои молу мулки ба гарав гузошташуда бо дар назардоштани талаботи бозор ба инобат гирифта мешаванд. Гарави нисбатан афзалиятнок барои ташкилоти қарзӣ коғазҳои қиматноки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва коғазҳои қиматноки Бонки миллии Тоҷикистон, инчунин пасандозҳо ба ҳисоб мераванд. Агар қарз бар ивазичунин гарав дода шавад, ташкилоти қарзӣ месанҷад, ки лаҳзаи пардохти коғазҳои қиматнок ва муҳлати пардохти пасандоз то анҷоми муҳлати пардохти қарз фаро нарасад.

51.Ташкилоти қарзӣ метавонад бо риояи талаботи қонунгузории ҶумҳурииТоҷикистон ба сифати гарав ҳуқуқи истифодабарии заминро бо ҳуқуқи бегона намудани он низ қабул намояд.

52.Ташкилоти қарзӣ ҳангоми додани қарз богарав амалҳои зеринро иҷро менамояд:

1)мансубияти молу мулки қарзгирро месанҷад ва дар сурати ба гарав гузоштани моликияти якҷояи зиёда аз як шахс (шахсони воқеӣ ё ҳуқуқӣ), розигии хаттии ҳамаи соҳибмулконро талаб менамояд;

2)қаблан ба қарздеҳи дигар ба гарав гузошта шудан ё нашудани ин молу мулкро бо истифода аз ҳама намудифеҳрастҳои бақайдгирии гарави молу мулк ва дигар маълумоти дастрасшаванда месанҷад;

3)арзиши гаравро бо ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи он пешакӣ мустақилонаарзёбӣ мекунадё дар мувофиқа бо қарзгир-гаравдеҳ тавассути даъвати нархгузори мустақил арзиши ҳақиқии онро муқаррар менамояд;

4)тадқиқоти маркетингии молу мулки ба гарав гузошташавандаро гузаронда, дараҷаи пардохтпазирӣ, арзиши воқеии бозорӣ ва нархи тахминии фурӯши гаравро муайян намуда, нақшаи назорати шароити нигаҳдории онро тартиб медиҳад;

5) дар ҳолати ҷой доштани хавфи паст шудани нархи молу мулки ба гарав гузошташуда (масалан, аз сабаби пастшавии мавсимии нарх), таъмини иловагии иҷрои уҳдадории қарзиро талаб менамояд.

53.Дар суратибаихтиёри қарзгир гузоштани молу мулки ба гарав гузошташуда, дар шартнома тамоми ҷузъиёти шартҳои истифодаи чунин молу мулк, аз ҷумла ҳуқуқу уҳдадориҳои истифодакунанда, ба куҷо сарф шудани маблағҳое, ки ҳангоми истифодаи гарав ба даст меоянд, қайд мегарданд.

54.Ташкилоти қарзӣ маснуоти заргарии ба сифати гарав барои нигоҳдорӣ қабулнамударо бояд дар халтачаҳои шаффоф, ки дорои тамғаи сурбӣ (пломба) мебошанд, нигоҳ дорад.

55.Ҳангоми додани қарзи бо кафолати бонкӣ ё замонат таъминшудаташкилоти қарзӣ онро бояд тибқи талаботи Кодекси мадании Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба расмият дарорад.

56.Ташкилоти қарзӣ наметавонад таҳти гарави саҳмияҳои худ қарз, пешпардохт, кафолатнома ё коғази қиматноки дигар диҳад ё дигар уҳдадориҳоро ба зимма гирад.

57.Ташкилоти қарзӣ азмаблағифурӯши молу мулки ба гарав гузошташуда аввал маблағи қарзи асосӣ, фоизҳои ҳисобшуда ва дигар хароҷотро мепӯшонад.

58.Иҷрои уҳдадориҳои қарзгир инчунин ба воситаи усулҳои дигари пешбининамудаи қонун ё шартнома таъмин карда мешавад.

7. КОР БО ҚАРЗҲОИ ҶОРӢ

59.Бо мақсади пешгирӣ намудани талафоти имконпазир аз рӯйи қарзҳои додашуда, ташкилоти қарзӣонҳоро мунтазамназораткарда, робитаи доимиро бо қарзгир таъмин ва мониторинги қарзро пайваста амалӣ менамояд.

60.Корманди ваколатдори ташкилоти қарзӣ дар ҳолати ошкор кардани ягон аломати бадшавии ҳолати молиявии муштарӣ, фавран кумитаи қарзӣ ва ё шахси масъулробарои андешидани чораҳои дахлдор огоҳ менамояд. Баонҳолатҳои зерин мансуб мебошанд:

-саривақт пешниҳод накардани маълумот, пешниҳоди маълумоти нопурра дар хусуси ҳолати молиявӣ;

-тамоюли манфӣ доштанинишондиҳандаҳои дурнамои фаъолият;

-саривақт напардохтани фоизҳо;

-хоҳиши тамдиди қарз;

-истифодаи ғайримақсадноки қарз;

-саркашии қарзгир аз робита бо ташкилоти қарзӣ;

-надоштани имконият барои санҷиши ҳуҷҷатҳои ба шартномаи қарзӣ алоқаманд;

-иваз гардидани роҳбарияти корхонаи қарзгир.

61.Бо мақсади мукаммал намудани низоми қарзӣ, назорати доимии самаранок ва дастрасии иттилоот доир ба қарзҳо, ташкилоти қарзӣ уҳдадор аст, ки дар саридораи худ феҳрасти ягонаи қарзҳоро дар шакли электронӣ тартиб дода, оид ба сандуқи қарзӣ ба бюрои таърихи қарз маълумот пешниҳод намояд.

62.Пардохти уҳдадориҳои қарзӣ ба таври зайл ва дар асоси ҳуҷҷатҳои зерин анҷом дода мешавад:

-аз суратҳисобҳои қарздор (суратҳисоби пасандозӣ, суратҳисоби амонатии дархостӣ, суратҳисоби амонатии муҳлатнок) музди меҳнати ҳисобкардашудаи қарздор дар асоси фармоиши хаттӣ, агар дар шартномаи қарзӣ чунин ҳуқуқ пешбинӣ шуда бошад;

-ба суратҳисоби ташкилоти қарзӣ ба воситаи ташкилотҳои алоқа ё дигар ташкилотҳои қарзӣ дар асоси супориши хаттии қарздор;-дар асоси варақаи ворида ба хазинаи ташкилоти қарзӣ қабул кардани маблағи уҳдадориҳои қарзӣ;

-дар асоси фармоиши пардохтӣ бо истифода аз воситаҳои электронии пардохтӣ, аз ҷумла корти пардохтии бонкӣ ва ҳамёни электронии мушаххасшуда.

8. МОНИТОРИНГИ ҚАРЗҲОИ МУШКИЛСИТОН

63.Барои кор бо қарзҳои мушкилситон дар ташкилоти қарзӣ воҳиди сохторӣ ташкил мегардад ва ҳамаи парвандаҳои қарзҳои мазкур ба ихтиёри он супурда мешаванд. Агар ташкилоти қарзӣ дорои имконияти ташкили чунин воҳиди сохторӣ набошад, он гоҳ барои пешбурди фаъолияти мазкуршахси масъул таъин мегардад. Воҳиди сохтории ташкилоти қарзӣ ҳангоми мониторинги қарзҳои мушкилситон бояд маълумоти аз бюрои таърихи қарз гирифташударо истифода барад.

64.Дар сурати тамдид (таҷдид)-иқарзҳои мушкилситон бояд ба ошкор кардани тамоилҳои манфӣ диққати махсус дода шавад, то ки ташкилоти қарзӣ тавонад барои аз талафоти имконпазир эмин шудан чораҳои зарурӣ андешад, аз ҷумла бо роҳи таъмини пардохти қарз, зиёд намудани маблағҷудокунӣ ба захира барои пӯшондани талафоти эҳтимолӣ. Ҳангомитамдид (таҷдид)-иқарз, зам кардани маблағи фоизҳои ҳисобшуда, вале пардохтнашуда ба бақияи қарзи асосӣ манъ аст.

65.Ташкилоти қарзӣ бояд дар шартномаи қарзӣ тартиби пардохти қарзҳои батаъхирафтодаро ҳангоми ба таъхир афтодани қарзи асосӣ аз рӯйи муҳлатҳоимуқарраркардаи шартномаи қарзӣ ё нақшаи пардохти он муқаррар намояд.

66.Ҳангоми азнавташкилдиҳии қарздор, ҳуқуқу уҳдадориҳои шахси ҳуқуқии азнавташкилшаванда, ки аз шартномаи қарзӣ бармеоянд, дар асоси тақсимоти тавозун ё санади таҳвил тасдиқ карда мешаванд.

67.Ташкилоти қарзӣ бо мақсади фурӯши имконпазири молу мулки даргарав қарордошта ба тадқиқоти маркетингӣ шуруъ менамояд. Чунин тадқиқот ба таври доимӣ бо роҳи тезонидани чорабиниҳои марбут ба фурӯши молу мулки даргарав қарордошта гузаронда мешаванд.

68.Агар таъмини баргардондани қарз бо роҳҳои дигар, ғайр аз фурӯши молу мулки гарав имконпазир набошад, ин тадқиқот бо хулосаи муфассал дар хусуси гарав бо нишон додани дараҷаи пардохтпазирии он дар вақти ҷорӣ, тавсифи тартиби фурӯш ва ҳудуди тақрибии нархи фурӯш анҷом дода мешавад.

69.Дар хулоса мумкин аст фикри воҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзӣ оид ба кор бо қарзҳои мушкилситон дар бораидарайни ҳол лозим будани фурӯши молу мулки гаравӣ ё интизор шудани он нишон дода шавад,то ки баъдан бо нархи баландтар фурӯхта шавад.

70.Бо мақсади таъмини саривақт пардохтани қарзи қарзгир, ташкилоти қарзӣ дар шартномаи қарзӣ қайд менамояд, ки пӯшондани қарз аз ҳисоби манбаъҳои дуюмдараҷа то ба охир расидани муҳлати қарз низ имкон дорад.

71.Ташкилоти қарзӣ дар баробари чораҳои дар бандҳои 68-70 Дастурамали мазкур пешбинишуда, бо худи қарзгир низ доимо ба таври зайл кор мебарад:

-огоҳ кардани қарзгир аз хусуси гузаштани муҳлати қарз ва мушкилоти имконпазири ҷойдошта;

-гузарондани гуфтушунидҳо;-даъват кардани қарзгир ба ташкилоти қарзӣ;

-ба бюрои таърихи қарз додани маълумот оид ба таърихи қарзи муштарӣ.

72.Воҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзӣ ҳисобот дар бораи корҳои анҷомдодашударо доимо барои баррасӣ ба роҳбарияти ташкилоти қарзӣ пешниҳод менамояд ва дар он ҳамаи чораҳоеро, ки оид ба баргардондани қарзҳои мушкилситон андешида шудаанд, инчунин тасниф намудани сандуқи қарзиро нишон медиҳад.

73.Дар қисмати хулосавии ҳисоботи воҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзӣ ҷиҳати кори минбаъдаи қарзҳои мушкилситон таклифҳо пешниҳод карда мешаванд, ки онҳо аз ҷумла феҳристи қарзҳоеро, ки аз рӯйи онҳо бояд истеҳсолоти судӣ оғоз карда шавад, рӯйхат ва маблағи умумии қарзҳои аз суратҳисоб хориҷшаванда, тавсияҳо доир ба андешидани баъзе чораҳо нисбат ба қарзгирони алоҳида ва ғайраро дар бар мегиранд.

74.Кормандони ташкилоти қарзӣ ҳамаи амалҳо ва муносибати худро бо муштарӣ тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Бонки миллии Тоҷикистон амалӣ менамоянд.

9. ТАРТИБИ ХОРИҶ КАРДАНИҚАРЗҲОИ БЕЭЪТИМОД

75.Қарзҳои беэътимод тибқи санади меъёрии ҳуқуқии дахлдори Бонки миллии Тоҷикистон аз тавозун хориҷкарда мешаванд.

76.Дар сурати барнагардонидани қарзи беэътимод, дар асоси хулосаи воҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзӣ оид ба кор бо қарзҳои мушкилситон ва кумитаи қарзӣ, пас аз мувофиқа бо шуроинозирон (шуроипарасторон) қарори раёсати ташкилоти қарзӣ дар хусуси аз ҳисоби фонди пӯшондани талафоти имконпазир аз рӯйи қарзҳо (минбаъд -ФПТИ) хориҷ ва берун аз низом ба ҳисоб гирифтани қарз қабул карда мешавад.

77.Ҳамаи маблағҳое, ки баъд аз иҷрои талаботи банди 76 Дастурамали мазкур барои пардохтани қарз ворид мешаванд, мутобиқи санади меъёрии ҳуқуқии дахлдори Бонки миллии Тоҷикистон вобаста аз манбаи хориҷ кардани қарзҳо ба даромад ё фоидаи ташкилоти қарзӣ равона карда мешаванд.

78.Баҳисобгирии қарз, ки аз суратҳисоби ФПТИ хориҷ мегардад, дар муддати на камтар аз 5 сол аз рӯзи аз ҳисоб хориҷ кардани он бо усули ҳисобгирии берун аз низом пеш бурда мешавад.

79.Баҳисобгирии назоратии ҳамаи қарзҳои дар давоми 5 соли охир аз ҳисоб хориҷшуда, ки пардохт нашудаанд, дар асоси маълумотнома дар шакли коғазӣ ва электронӣ анҷом дода мешавад. Маълумотномаи мазкур иттилооти зеринро дар бар мегирад:

-дар хусуси ба бюрои таърихи қарз пешниҳод кардани маълумот дар бораи аз тавозун хориҷ кардани қарзҳо;-қарор оид ба хориҷ кардани қарз;

-номи саридораи ташкилоти қарзӣ, филиал (воҳиди дигари сохторӣ);

-таърихи хориҷ кардани қарз;

-рақами суратҳисоби қарзӣ;

-номи қарзгир;

-бақияи қарзи пардохтанашуда;

-бақияи фоизи пардохтанашуда;

-хароҷоти пӯшонданашудаи ташкилоти қарзӣ.

80.Воҳиди сохтории дахлдори ҳисобгирии ташкилоти қарзӣ давра ба давра муқоисаву санҷиши ҳисобгирии назоратии қарзҳои аз суратҳисоб хориҷшуда ва варақаҳои ҳисобгирии қарзҳоро аз рӯйи миқдори суратҳисобҳо ва маблағҳои аз суратҳисоб хориҷшуда амалӣ менамояд. Маълумот дар бораи қарзҳои аз суратҳисоб хориҷшуда махфӣ нигоҳ дошта мешавад.

10. КОРИ МИНБАЪДА БО ҚАРЗҲОИАЗ ТАВОЗУН ХОРИҶШУДА

81.Шуроинозирон (шуроипарасторон) қарзҳоеро, ки баҳисобгирии берун аз низом дохил карда шудаанд, дар тамоми муддати баҳисобгирӣ назорат намуда, мунтазам дар назди маҷлиси саҳмиядорон (иштирокдорон) аз рӯйи кор бо онҳо ҳисобот медиҳад.

82.Дарёфти роҳҳои пардохтани қарз тавассути чорабиниҳои зерин анҷом дода мешавад:

-мушоҳидаи доимии маводи васоити ахбори омма бо мақсади ошкор намудани маълумоти зарурӣ дар бораи шахси қарздор, ки дар хусуси қобилияти пардохтпазирии вай шаҳодат медиҳад;

-нигоҳ доштани алоқаи доимӣ бо хешовандони наздики шахси воқеии қарздор, дар ҳолате ки агар барнагардондани қарз бо сабаби набудани имконияти кофтукови қарзгир ба амал омада бошад.

83.Агар имкони баргардондани қарз дар оянда пешбинӣ шуда бошад, воҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзӣ оид ба корбо қарзҳои мушкилситон муҳлати ҳисобгирии онро ба давраи нисбатан дарозтар тамдид менамояд. Агар ташкилоти қарзӣ тамоми имкониятҳоро истифода намуда бошад, он гоҳ воҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзӣ оид ба кор бо қарзҳои мушкилситон дар хусуси имкон надоштани баргардондани қарз қарор қабул менамояд. Дар бораи ҳамаи қарорҳои қабулнамудаи воҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзӣ оид ба кор бо қарзҳои мушкилситон саривақт ба шуроинозирон (шуроипарасторон)-и ташкилоти қарзӣ ба таври хаттӣ хабар дода мешавад. шуроинозирон (шуроипарасторон) -и ташкилоти қарзӣ қарори қабулнамудаивоҳиди сохтории дахлдори ташкилоти қарзиро метавонад қабул ё рад кунад.

11. ҲИСОБ КАРДАН ВА СИТОНДАНИ ФОИЗИ ҚАРЗ

84.Андоза ва муҳлати пардохт (ситондан)-ифоизи қарз вобаста ба ҳаҷми қарзи додашуда ва муҳлати баргардондани он муқаррар карда мешаванд. Шартҳои тағйирёбии фоизи қарз ҳангоми дигар шудани вазъи макроиқтисодӣ (сатҳи таваррум, меъёри бозтамвил ва меъёри захираҳои ҳатмии Бонки миллии Тоҷикистон, вобаста ба тағйирёбии меъёри байналмилалии фоизӣ LIBOR ё FIBOR), инчунин андозаи ҷаримаҳо барои саривақт напардохтани он мумкин аст дар шартномаи қарзӣ нишон дода шаванд.

85.Ташкилоти қарзӣ бо муштарӣ сиёсати фоизии худро бо дар назардоштани муҳлат, маблағ, намуди қарз ва хавфҳои қарзӣ муқаррар менамояд вамуштарӣ бояд бо тартиби ҳисоби қарз ва фоизҳои он шинос шуда, онро бо имзои худ тасдиқ намояд.

86.Меъёри самараноки фоизии солонаи қарз аз рӯйи баробарии зерин ҳисоб карда мешавад:

N

S−F=∑Pt(1+IRR)t

t=1

Рt-пардохтҳо барои давраи t;

t-(1,...., N) шумораи давраҳо (рӯз, моҳ ва сол);

S-маблағи қарзи додашуда;

F-хароҷотҳо барои хизматрасонӣ ҳангоми гирифтани қарз;

IRR-меъёри самараноки фоизии солона.

87.Ҳисобкунии меъёри самараноки фоизии солона аз тарафи ташкилоти қарзӣ бо усули алгебравӣ ба воситаи барномаҳои компютерӣ ба роҳ монда мешавад. Барои ҳисобкунии меъёри самараноки фоизии солона функсияи молиявии ВСД -и барномаи Microsoft EXCEL (ва агар барномаи Microsoft EXCEL бо забони англисӣ бошад, функсияи IRR) тавсия дода мешавад. Дар замима ба Дастурамали мазкур намунаҳо барои ҳисоб кардани меъёри самараноки фоизии солона нишон дода шудаанд. Ҳангоми ҳисобкунии меъёри самараноки фоизии солона маблағҳои пардохташаванда ва даврияти пардохти онҳо метавонанд гуногун бошанд.

88.Ҳисобкунии фоизи қарз танҳо аз бақияи қарз анҷом дода мешавад. Дар ҳолати пеш аз муҳлат пардохтани қарз ҳисоб кардани фоиз барои муҳлати боқимондаи он ва истифодабарии дигар усулҳои ҳисобкунии қарз манъ аст. Инчунин ситондани ҳар гуна муҷозоти ҷаримавӣ барои саривақт иҷро накардани уҳдадорӣ (пардохти фоиз, маблағи қарз) танҳо аз ҳисоби бақияиуҳдадории иҷронашуда ҳисоб карда мешавад.

89.Ташкилотҳои қарзӣ баҳисобгирии шумораи рӯзҳои тақвимии солро (360 ё 365) барои ҳисоб намудани фоизи қарзҳо мувофиқ ва ё вобаста ба воситаҳои ҷалбшаванда (пасандозҳо) ба роҳ монда, сиёсати ягонаро ҳангоми ҳисобкунии фоизҳо вобаста ба шумораи рӯзҳои тақвимии сол бояд истифода намоянд.

90.Формулаи ҳисоб кардани фоизи қарз:

S=k∗r∗t

D∗100

S -маблағи фоизи ҳисобкардашудаи қарз;

k -бақияи қарз;

r -меъёри фоизи солонаи қарз;

t -шумораи рӯзҳои истифодашудаи қарз;

D-шумораи рӯзҳои тақвимии сол (360 ё 365).

12. ТАРТИБИ РӮЁНДАНИ ФОИЗИ ҚАРЗ

91.Фоизҳои аз рӯйи амалиёти қарздиҳӣ гирифташуда фоизҳое мебошанд, ки аз суратҳисобҳои қарздорон (суратҳисобҳои амонатӣ, суратҳисобҳои пасандозии ташкилоти қарзӣ, аз ҷумла суратҳисоби муросилотии ташкилоти қарзӣ) гирифта шудаанд ва бо тартиби муқарраршуда басуратҳисоб ё хазинаи ташкилоти қарзӣ гузаронда мешаванд.

92.Маблағҳои фоизи қарз ба таври зайл пардохт карда мешаванд:

1)аз суратҳисобҳои қарздор (суратҳисоби пасандозӣ, суратҳисоби амонатии дархостӣ, суратҳисоби амонатии муҳлатнок) аз музди меҳнати ҳисобкардашудаи қарздор дар асоси супоришномаи пардохтӣ, агар дар шартномаи қарзӣ чунин ҳуқуқ пешбинӣ шуда бошад;

2)аз суратҳисобҳои қарздор ба ҳисоби ташкилоти қарзӣ ба воситаи муассисаи алоқа ё дигар ташкилотҳои қарзӣ дар асоси супориши хаттии он;

3)дар асоси варақаи ворида ба хазинаи ташкилоти қарзӣ қабул кардани маблағи фоизи қарз;

4) бо истифода аз воситаҳои электронии пардохтӣ, аз ҷумла корти пардохтии бонкӣ ва ҳамёни электронии мушаххасшуда.

93.Баҳисобгирии фоизҳои қарзи додашудаи ташкилоти қарзӣ дар асоси фармоиши воҳиди дахлдори ташкилоти қарзӣ ба воҳиди ҳисобдорӣ ё амалиётии ташкилоти қарзӣ ё тариқибарнома қабулшуда амалӣ мегардад.

94.Дар ҳолати барҳамхӯрии шахси ҳуқуқӣ-қарзгир, ташкилоти қарзӣ ҳисобкунии минбаъдаи фоизҳоро қатъ намуда, талаботро оид ба ҳамаи уҳдадориҳои шахси ҳуқуқӣ-қарзгир бо дар назардоштани фоизи қарз бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ба комиссияи барҳамдиҳӣ пешниҳод менамояд.

95.Дар ҳолати фавти муштарӣ, қабули қарори суд оид ба вафотёфта эълон намудан ва ё ғайри қобили амал донистани ӯ (бо пешниҳоди ҳуҷҷатҳои тасдиқкунанда), ташкилоти қарзӣ ҳисобкунии минбаъдаи фоизҳоро қатъ намуда, маълумотро оид ба ҳамаи уҳдадориҳои шахси воқеӣ -қарзгир бо дар назар доштани фоизи ҳисобшудаи қарз бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ба кумитаи қарзӣ ва дигар мақомоти идоракунии ташкилоти қарзӣ (раёсат, шурои нозирон, шурои парасторон) пешниҳод менамояд.

Инструкция №255

о порядке выдачи кредита и начисления процента в

кредитных организациях

Инструкция №255 о порядке предоставления кредита и начисления процента в кредитных организациях (далее – Инструкция) разработана в соответствии с требованиями части 3 статьи 3 и части 5 статьи 29 Закона Республики Таджикистан «О банковской деятельности» и статьи 23 Закона Республики Таджикистан «О микрофинансовых организациях» и определяет порядок выдачи кредитов и начисления процентов за кредит в кредитных организациях.

1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

1. В настоящей Инструкции используются следующие основные понятия:

1) кредит – сумма, предоставляемая заёмщику кредитной организацией на условиях выплаты процентов и возвратности, в определенный срок;

2) микрокредит – кредит, выдаваемый банками до 500 000 (пятисот тысяч) сомони, небанковскими кредитными организациями и микрофинансовыми организациями на основе нормативных правовых актов, устанавливаемых Национальным банком Таджикистана;

Примечание: Следующие обязательства клиентов также приравниваются к понятию кредит и микрокредит если кредитная организация имеет право проводить следующие операции:

- гарантии и другие аналогичные внебалансовые обязательства, направленные кредитной организацией другим лицам;

- овердрафты, независимо от причины их возникновения;

- аккредитивы;

- нахождение кредитными организациями любого кредитного документа лица, по которому оно выступает в качестве векселедателя, трассанта или гаранта (имеющего ответственность);

факторинговые операции;

- операции финансовой аренды (лизинг);

- финансирование коммерческих сделок, в том числе форфейтинговые операции;

- ипотечные и потребительские кредиты;

- банковские кредитные карты;

- любые легализованные обязательства по выдаче кредита;

3) лимиты кредитования – максимальный размер совокупности всех кредитов, выданных одному заемщику или группе заемщиков. Кредитные организации могут установить дополнительные лимиты в пределах, не превышающих установленных Национальным банком Таджикистана нормативов;

4) кредитный риск – вероятность возникновения ущерба вследствие невыполнения заемщиком и/или контрагентом своих обязательств в соответствии с оговоренными условиями;

5).процентная ставка по кредиту – процентное выражение, устанавливаемое по отношению к кредиту на определенный период начисления. Период начисления процентов по кредиту определяется договором между кредитной организацией и клиентом и не ограничивается (то есть периодом может быть установлен один день, одна неделя, один месяц, два месяца, квартал, полугодие, год и так далее по согласаванию с клиентом и кредитной организацией);

6) годовая эффективная процентная ставка – процентное выражение, согласно которому процент по кредиту начисляется с учётом всех выплат клиента по обслуживанию кредита кредитной организации;

7) кредитный скоринг – система оценки кредитоспособности клиента, основанная на численных статистических методах;

8) залог – способ обеспечения исполнения обязательства, в связи с которым кредитор по обеспеченному залогом обязательству (залогодержателя) имеет право в случае неисполнения должником этого обязательства удовлетворить требования за счет стоимости заложенного имущества преимущественно перед другими кредиторами лица, которому принадлежит это имущество (залогодателя), за исключением случаев, установленных законом;

9) дистанционная идентификация личности клиента – получение кредитной организацией идентифицирующей информации от клиента (представителя клиента) с использованием информационно-коммуникационных технологий;

10) связанное лицо – согласноданного понятия предусмотренного в Законе Республики Таджикистан “О банковской деятельности”.

2. Минимальный размер кредитов заёмщикам устанавливается в соответствии с требованиями банковского законодательства и нормативных правовых актов Национального банка Таджикистана.
3. Кредитная организация обязана указывать в кредитном договоре процентную ставку по кредиту и годовую эффективную процентную ставку по кредиту.
4. Если не предусмотрено иное, документы, предусмотренные в настоящей Инструкции, могут разрабатываться, подписываться и храниться в электронной форме в соответствии с требованиями законодательства Республики Таджикистан об электронной подписи.

2. КРЕДИТНАЯ ПОЛИТИКА И КРЕДИТНЫЙ КОМИТЕТ

КРЕДИТНОЙ ОРГАНИЗАЦИИ

5. Внутренние нормативные акты кредитных организаций, регулирующие их кредитную политику, утверждаются с учетом требований настоящей Инструкции наблюдательным советом (советом попечителей).
6. Внутренние нормативные акты включают основные положения, касающиеся выдачи кредитов - виды и валюта кредитов, процентная ставка, объем и цели кредита, разделение ответственности и компепетенции работников кредитной организации в сфере кредитования, политики классификации и анализа кредитного портфеля, отчислений в счет резервов, а также меры, принимаемые в случае возникновения трудновзыскиваемых кредитов.
7. Кредитные организации также могут предоставлять групповые кредиты физическим и юридическим лицам, малым и средним предпринимателям.
8. Кредитные организации в процессе внедрения своих кредитных продуктов, в том числе новых кредитных продуктов, различных инициатив и т.п., не вправе использовать в рекламе недостоверную и ложную информацию, нарушающую права потребителей финансовых услуг.
9. В банках, небанковских кредитных организациях и микрокредитных депозитных организациях для осуществления кредитной политики постановлением наблюдательного совета создается кредитный комитет головного офиса в составе не менее 5 человек. В состав кредитного комитета, являющегося рабочим коллегиальным органом кредитной организации, входят представители руководства кредитной организации, а

также руководители структурных кредитных и юридических подразделений, операционного отдела, работающего с клиентами (фронт-офис), и других служб.

10. Кредитный комитет головного офиса кредитной организации возглавляет заместитель председателя правления или лицо, заменяющее его, не являющееся куратором структурного подразделения в сфере кредитования.
11. Рассмотрение и принятие решения о выдаче крупных кредитов, кредитов связанным лицам, доверительных кредитов, гарантий входит в исключительные полномочия кредитного комитета головного офиса кредитной организации.
12. Головной офис банков, небанковских кредитных организаций и микрокредитных депозитных организаций на основании внутренних нормативных актов создают для своих филиалов кредитные комитеты и устанавливают требования к осуществлению кредитной политики. Банки, небанковские кредитные организации и микрокредитные депозитные организации определяют деятельность кредитных комитетов своих структурных подразделений в рамках требованний нормативных правовых актов с учетом риска, объема, уровня, сферы и лимитов кредитования.
13. Члены кредитного комитета филиалов банков, небанковских кредитных организаций и микрокредитных депозитных организаций должны быть не менее 3 человек.
14. В зависимости от своей структуры микрокредитные организации и микрокредитные фонды могут создавать кредитный комитет, состав которого не должен включать менее 3 человек.
15. Все вопросы, связанные с выдачей кредита или отказом в его выдаче, переводом или продажей кредита, списанием кредитов со счета, гарантией, обязательствами, поручениями и другими приравненными к ним заменителями, рассматриваются на заседаниях кредитного комитета, в необходимых случаях, с согласия наблюдательного совета (совета попичителей).
16. Положение кредитного комитета утверждается наблюдательным советом (советом попечителей) кредитной организации, где устанавливаются компетенции и разделение полномочий по выдаче кредита, в том числе лимит кредитования, а также степень полной ответственности выданных кредитов.
17. Ни одно отдельное лицо кредитной организации не имеет право выдавать кредиты, в выдаче которых отказана кредитным комитетом головного офиса.

3. РАБОТА С КРЕДИТАМИ

18. Кредитная организация ведет запись документов и в электронном виде в отдельном кредитном досье каждого заёмщика в соответствии с законодательством Республики Таджикистан и нормативными правовыми актами Национального банка Таджикистана, электронная форма которых должна быть скопирована в резервную базу данных. Эти записи включают всю необходимую информацию относительно заёмщиков, условий выдачи кредита и требований по обмену информацией с бюро кредитных историй.
19. Кредитная организация ведет учет в отдельном журнале о степени и форме взаимосвязи заёмщиков организаций, задолженность которых накапливается при определении лимитов кредитования.
20. До предоставления кредита клиенту (до подписания кредитного договора) кредитная организация в письменной или электронной форме предоставляет информацию обо всех видах выдаваемых кредитов, условиях кредитования, условиях погашения кредита (реальные сроки выплаты основного долга и процентов), общей стоимости кредита, об извещении на предоставление информации в бюро кредитных историй, видах принимаемых обеспечений и др. Данная справка составляется в виде объявления или рекламной брошюры или в электронном виде и утверждается правлением (руководством) кредитной организации.

4. РАССМОТРЕНИЕ ЗАЯВКИ НА ПОЛУЧЕНИЕ КРЕДИТА
5. Работа по выдаче кредита начинается с момента принятия заявления клиента. Лица, занимающиеся рассмотрением заявок на получение кредита, в зависимости от объёма и его видов выполняют следующие действия согласно внутренним нормативным актам, в том числе:

1) изучение заёмщика с привлечением полной информации как о нем, так и о той отрасли экономики, в которой он намеревается использовать полученные средства;

2) соответствующая информация будет получена от бюро кредитных историй в соответствии с Законом Республики Таджикистан «О кредитной истории»;

3) проведение беседы (телефонного переговора) с заёмщиком или его уполномоченным представителем, в ходе которой составляется первоначальный психологический портрет заёмщика, определяется его компетентность и профессиональная подготовленность.

22. Пакет запрашиваемых документов для заемщика-физического июридического лица устанавливается отдельно:

1) запросить у заёмщика - юридического лица пакет документов, позволяющих подробно в полной мере оценить его состояние, в том числе:

- кредитной заявки с указанием цели, запрашиваемой суммы, срока, источника погашения кредита, на основании которых предоставляется кредит;

- учредительных документов для юридических лиц;

- балансового отчета, отчета о прибыли и убытках и движении денежных средств;

- копию справки из налоговых органов по месту регистрации об отсутствии задолженности перед бюджетом;

- бизнес-плана (с учетом бизнес-перспектив заемщика);

- заполненную типовую анкету;

- карточку с образцами подписей лиц, имеющих право первой и если предусмотрено, второй подписи;

- описи имущества с указанием стоимости, либо иных обеспечений, которые могут быть предоставлены заёмщиком в виде обеспечения возврата кредита;

- иных документов, предоставление которых заемщиком установлено кредитной организацией в соответствии с внутренними документами;

2) запросить у заемщика - физического лица как минимум следующие документы:

- заявление на получение кредита с указанием цели, запрашиваемой суммы, срока и источника погашения кредита, на основе которых предоставляется кредит;

- копия паспорта;

- копия паспорта гаранта при использовании гарантии;

- копия документа, подтверждающего идентификационный номер налогоплательщика;

- копия свидетельства, патента или иного документа, подтверждающего деятельность заемщика при выдаче кредита предпринимателям;

- бизнес-план при выдаче кредита индивидуальному предпринимателю;

- перечень имущества с указанием стоимости или иного обеспечения, которое может быть предоставлено заемщиком в качестве обеспечения по кредиту;

- иные документы, предоставление которых заемщиком установлено кредитной организацией в соответствии с внутренними документами.

23. Наряду с предусмотренными документами, в кредитное дело клиентов должна быть вложена справка объемом в одну страницу и шрифтомне менее 22, в которой отражены основные условия кредита. Справка должна быть подписана клиентом об ознакомлении с условиями кредита. Данная справка может храниться в электронном виде и утверждаться в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.
24. При наличии кредитной скоринговой модели микрозаймов, утвержденной соответствующим органом (наблюдательным/ попечительским советом) или кредитным комитетом кредитной организации, кредитная организация может после оформления соответствующих документов принять решение о выдаче кредита или отказе в его выдаче этой модели (до 50 000 сомони).
25. Если обеспечением получаемого кредита служит гарантия или поручительство, следует провести работу по изучению гаранта или поручителя, его профессиональной репутации, платежеспособности, ответственности и готовности выполнять свои обязательства таким образом, как происходит в отношении заемщика.
26. Все действия работников, изучаюших заёмщика, должны производиться на основании внутренних документов кредитной организации, определяющих полномочия и функциональные обязанности данных сотрудников.
27. Все заявки на получение кредитов в кредитной организации, представленные на рассмотрение, регистрируются в журнале учета (в бумажном или в электронном виде), независимо от принятого по заявке решения.
28. Кредитный комитет может с целью проведения повторной проверки и получения дополнительной информации о клиенте принять решение о совершенствовании заключения.
29. Решение о выдаче кредита или отказе в его выдаче является внутрибанковским документом, дубликат которого не выдаётся клиенту. В случае несоответствия кредитной заявки установленным требованиям, кредитная организация имеет право не выдавать, уменьшить сумму или сократить срок запрашиваемого кредита.
30. О соответствующем решении клиенту сообщается в устной и/или электронной форме и по требованию клиента кредитная организация может предоставить уведомление в письменной форме. Содержание решения записывается в электронном виде и оригинал подшивается в кредитное досье заёмщика.
31. Кредитная организация, в зависимости от размера кредитов, устанавливает сроки работы с заявками, изучения документов, уведомленияклиента об отказе в выдаче кредита и т.д., в частности:

- рассматриваются заявки на получение кредита в течение 5 рабочих дней с момента их поступления;

- анализ документов и принятие решения осуществляются в зависимости от суммы кредита в кредитных организациях в размере до 500 000 (пятисот тысяч) сомони в срок до двух недель и свыше 500 000 (пятисот тысяч) сомони - в течение одного месяца с момента подачи документов;

- уведомление об отказе в выдаче кредита осуществляется в течение 3 рабочих дней с момента принятия решения в виде оповещения, а также в виде СМС-сообщения клиенту;

- согласно внутренним нормативным актам обеспечивать постоянную связь с заемщиком и проведения проверки целевого использования кредита.

32. Кредитная организация устанавливает в своих внутренних документах сроки, предусмотренные в пункте 31 настоящей Инструкции, в зависимости от размера предоставляемых кредитов.
33. Соблюдение процесса рассмотрения заявки клиента о выдаче кредита регулярно проверяется органом, осуществляющим внутренний контроль в кредитной организации, на основании журнала учёта заявок и других внутренних документов.

5. ЗАКЛЮЧЕНИЕ КРЕДИТНОГО ДОГОВОРА

34. Отношения кредитной организации с клиентом по выдаче и погашении кредита регулируются договором, законодательством Республики Таджикистан и настоящей Инструкцией.
35. При заключении кредитного договора (в том числе в электронной форме) предусматриваются все условия, согласно которым выдается кредит, в том числе: вид и валюта кредита, сумма, срок, процентная ставка, дата заключения договора, порядок выдачи, пролонгация и реструктуризация, обеспечение (при необходимости), порядок выдачи и источники погашения, порядок погашения кредита в случае его просрочки или реорганизации юридических лиц, реквизиты сторон и информация о предоставлении кредитной истории клиента в бюро кредитных историй с его уведомлением.
36. В порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан, и с использованием способов дистанционной идентификации личности клиента, установленных законодательством Республики Таджикистан, кредитный договор может быть заключен в электронной форме и без непосредственного участия клиента с соблюдением требований пункта35 настоящей Инструкции. При этом кредитная организация должна иметь возможность надлежащим образом проверить достоверность представленных документов с использованием информационно-коммуникационных средств и технологий.
37. График погашения задолженности с детальным описанием порядка и сроков погашения согласно образцов предусмотренных в приложении указанной Инструкции разрабатывается и утверждается совместно с договором и прилагается к кредитному договору. Кредитная организация также может выполнить это требование в электронной форме.
38. С целью определения соответствия деятельности заёмщика представленному бизнес-плану, и прогнозу движения представленных средств, контроля и соблюдения графика погашения, кредитная организация, для целей мониторинга кредита может затребовать с заёмщика другие документы, связанные с исполнением контроля.
39. В договоре конкретно предусматривается и устанавливаются все виды ответственности строн и меры, принимаемые в случае невыполнения обязательств.
40. Количество экземпляров заключаемого договора должно быть не менее количества заключающих его сторон. Каждая сторона участвующая в договоре, должна получить подписанный всеми сторонами в письменном или в электронном виде оригинал экземпляра кредитного договора. Кредитный договор не должен противоречить законодательству Республики Таджикистан, в том числе нормативным правовым актам Национального банка Таджикистана.
41. Кредитная организация не вправе в одностороннем порядке изменять условия кредитного договора, за исключением случаев, предусмотренных законодательством.
42. Сумма кредита предоставляется заемщику в валюте, указанной в кредитном договоре. При необходимости кредит может быть предоставлен заемщику по соглашению сторон в иной валюте на основании дополнительного соглашения.
43. Кредитной организации запрещается использовать часть основного долга в качестве резерва или страхового депозита.
44. Кредитная организация может не выдавать новый кредит заёмщику, нарушающему требования действующего кредитного договора.
45. В кредитном деле заёмщика отмечаются краткое содержание всех встреч и бесед, телефонных переговоров с заёмщиком, результаты переговоров и заключения по проверкам, а также подшивается всякорреспонденция, связанная с данным кредитом. Кредитная организация может реализовать это требование также в электронном виде.
46. Все отчёты и документы, требуемые в соответствии с данной Инструкцией (бумажные и электронные без возможности редактирования), хранятся в данном кредитном деле не менее 5 лет после возврата кредита. В кредитном деле хранятся копии первичных документов по выдаче кредитов и их погашение с процентами вместе с выписками по этим счетам.

6. ОФОРМЛЕНИЕ ОБЕСПЕЧЕНИЯ КРЕДИТА

47. Выполнение обязательств заёмщика может быть обеспечено имуществом. В случае непогашения кредита заёмщиком, согласно порядку, установленному законом и договором о заложенном имуществе, кредитная организация должна обратить взыскание на заложенное имущество и вырученную сумму направить на покрытие неисполненного обязательства должника.
48. Если кредит выдается кредитной организацией под залог, кроме кредитного договора составляется также договор о залоге и в дальнейшем все отношения сторон, связанные с залогом, осуществляются согласно законодательству, в том числе в соответствии с законами Республики Таджикистан «Об ипотеке» или «О залоге движимого имущества и регистрации обеспеченных обязательств».
49. К договору прилагается полная опись закладываемого имущества с указанием стоимости, сертификатов, удостоверений и иной технической документации (документы, удостоверяющие имущественное право). Договор о залоге оформляется в порядке, установленном законодательством.
50. В случае выдачи кредита под залог учитывается специфика закладываемого в залог имущества с учётом спроса рынка. Наиболее предпочтительным залогом для кредитной организации являются ценные бумаги Правительства Республики Таджикистан и ценные бумаги Национального банка Таджикистана, а также сбережения. Если кредит выдается под такой залог, кредитная организация проверяет, чтобы момент погашения ценных бумаг и срок выплаты сбережения не наступали до истечения срока погашения кредита.
51. Кредитная организация может принять в качестве залога право землепользования с правом отчуждения и соблюдением требований законодательства Республики Таджикистан.
52. При выдаче кредита под залог кредитная организация осуществляет следующие действия:

1) проверяет принадлежность закладываемого имущества заёмщику, требует письменного согласия всех собственников (физических и юридических лиц) закладываемого имущества в случае, если собственность коллективная;

2) проверяет, не заложено ли это имущество ранее другому кредитору, используя всевозможные реестры по регистрации залогового имущества и другую доступную информацию;

3) самостоятельно осуществляет предварительную оценку стоимости залога в подтверждающих документах или с согласия заёмщика - залогодателя посредством привлечения независимого оценщика определяет его реальную стоимость;

4) проводит маркетинговое исследование закладываемого имущества, определяет степень его ликвидности, реальную рыночную стоимость, предположительную продажную цену возможной реализации залога и составляет план контроля условиями его содержания;

5) при наличии опасений по поводу снижения стоимости залогового имущества (к примеру, из-за сезонного падения цен), потребовать дополнительное обеспечение для выполнения кредитных обязательств.

53. В случае, если заложенное имущество находится в распоряжении заёмщика, в договоре детально оговариваются все условия пользования заложенным имуществом, включая права и обязанности пользователя, а также, куда будут направляться средства, вырученные при пользовании залогом.
54. Кредитная организация обязана хранить ювелирные изделия, принятые в залог на хранение, в прозрачных пакетах, скрепленных свинцовой пломбой.
55. При выдаче кредита, обеспеченного банковской гарантией или поручительством, кредитная организация обязана оформить его согласно требованиям Гражданского кодекса Республики Таджикистан и других нормативных правовых актов.
56. Кредитная организация не может выдавать под залог своих акций кредиты, предоплату, гарантийные письма и другие ценные бумаги, или взять на себя другие обязательства.
57. Кредитная организация покрывает за счет суммы, полученной от продажи заложенного имущества, сначала основную сумму долга, начисленные проценты и другие затраты.
58. Выполнение обязательств заемщика также может быть обеспеченопосредством других методов, предусмотренных законом или договором.

7. РАБОТА С ТЕКУЩИМИ КРЕДИТАМИ

59. С целью предотвращения возможных потерь по выданным кредитам, кредитная организация, осуществляя их постоянный контроль, обеспечивает постоянную связь с заемщиком и ведет мониторинг кредита.
60. В случае выявления каких либо признаков ухудшения финансового состояния клиента, уполномоченный сотрудник кредитной организации в срочном порядке уведомляет кредитный комитет или ответственное лицо для применения соответствующих мер. К ним относятся:

- несвоевременное предоставление информации, неполное предоставление информации о финансовом состоянии;

- отрицательная тенденция прогнозных показателей деятельности;

- несвоевременная выплата процентов;

- просьба о пролонгации кредита;

- нецелевое использование кредита;

- уклонение заемщика от контактов с кредитной организацией;

- отсутствие возможностей для проверки документов, связанных с кредитным договором;

- смена руководства предприятия - заемщика.

61. В целях усовершенствования системы кредитования, непрерывного эффективного надзора и доступности информации о кредитах, кредитная организация обязана в своем головном офисе формировать единый реестр кредитов в электронном виде и предоставлять информацию о кредитном портфеле в бюро кредитных историй.
62. Оплата кредитных обязательств производится в следующем порядке и на основании следующих документов:

- со счетов заёмщика (сберегательные счета, депозитные счета до востребования, срочные депозитные счета), с начисленной заработной платы заёмщика на основании письменного распоряжения, если в кредитном договоре предусмотрено такое право;

- на счет кредитной организации через организации связи или других кредитных организаций на основании письменного распоряжения кредитора;

- на основании приходного ордера в кассу кредитной организации суммы обязательства долга;

- на основании платёжного поручения с использованием электронных платёжных инструментов, в том числе банковской платёжной карты и указанного электронного кошелька.

8. МОНИТОРИНГ ТРУДНОВЗЫСКИВАЕМЫХ КРЕДИТОВ

63. Для работы с трудновзыскиваемыми кредитами в кредитных организациях создаётся структурное подразделение и все проблемные кредитные дела передаются в его распоряжение. Если кредитная организация не имеет возможности создать такое структурное подразделение, в этом случае назначается лицо, ответственное за осуществление этой деятельности. При мониторинге проблемных кредитов структурное подразделение кредитной организации должно использовать информацию, полученную из бюро кредитных историй.
64. В случае пролонгации (реструктуризации) трудновзыскиваемых кредитов следует обратить особое внимание на выявление негативных тенденций, чтобы кредитная организация смогла застраховаться от возможных потерь, в том числе путём обеспечения возврата кредита, увеличения отчислений в резерв на покрытие возможных (потенциальных) потерь. При пролонгации (реструктуризации) кредита прибавление начисленных, но неуплаченных процентов на сумму основного долга, запрещено.
65. Кредитная организация в кредитном договоре должна устанавливать порядок погашения просроченной задолженности при просрочке основного долга по установленным кредитным договором требованиям и графиком их погашения.
66. В случае реорганизации заёмщика, права и обязанности реорганизуемого юридического лица, вытекающие из кредитного договора, подтверждаются на основании разделения баланса или передаточного акта.
67. Кредитная организация начинает маркетинговое исследование рынка с целью возможной реализации заложенного имущества. Это исследование проводится постоянно, путём форсирования мероприятий, связанных с продажей заложенного имущества.
68. Если обеспечение возвратности кредита иными путями, кроме реализации имущества залога, не представляется возможным, это исследование завершается детальным заключением по поводу залога с указанием степени его ликвидности на текущий момент, описанием порядка реализации и примерного диапазона продажных цен.
69. В заключении может быть указано мнение соответствующего структурного подразделения кредитной организации по работе с трудновзыскиваемыми кредитами о том, стоит ли реализовать залог сейчас либо имеет смысл подождать с тем, чтобы в дальнейшем продать его по более высокой цене.
70. В целях обеспечения своевременного погашения задолженности заемщика, кредитная организация оговаривает в кредитном договоре, что погашение задолженности за счет вторичных источников возможно и до истечения срока погашения кредита.
71. Наряду с мерами предусмотренными в пунктах 68-70 настоящей Инструкции, кредитная организация также ведет постоянную работу с самим заемщиком таким образом:

- уведомление заемщика о том, что срок кредита просрочен и о возможных имеющихся проблемах;

- ведение переговоров;

- вызов заемщика в кредитную организацию;

- предоставление информации истории клиента в бюро кредитных историй.

72. Соответствующее структурное подразделение кредитной организации постоянно представляет на рассмотрение руководству кредитной организации отчет о проделанной работе, в котором указываются все реализованные меры по возврату трудновзыскиваемых кредитов, а также классификация кредитного портфеля.
73. В заключительную часть отчета соответствующего структурного подразделения кредитной организации вносятся предложения по дальнейшей работе с трудновзыскиваемыми кредитами, которые в том числе включают реестр кредитов, по которым должны начинать судебное производство, список и общую сумму кредитов, подлежащих списанию со счетов, рекомендации по применению ряда мер к отдельным заёмщикам и т.д.
74. Работники кредитной организации осуществляют все свои действия и отношения с клиентом согласно законодательству Республики Таджикистан, нормативным правовым актам Национального банка Таджикистана.

9. ПОРЯДОК СПИСАНИЯ БЕЗНАДЕЖНЫХ КРЕДИТОВ

75. Безнадежные кредиты списываются с баланса согласно соответствующему нормативному правовому акту Национального банка Таджикистана.
76. В случае непогашения безнадежного кредита, на основании заключения соответствующего структурного подразделения кредитной организации по работе с трудновзыскиваемыми кредитами и кредитного комитета, после согласования с наблюдательным советом (советом попечителей) правление кредитной организации принимает решение осписании кредита за счёт фонда покрытия возможных потерь по ссудам (далее- ФПВП) и отнесении его на внесистемный учет.
77. Все средства, поступающие после выполнения требований пункта 76 настоящей Инструкции для погашения кредита, в соответствии с нормативным правовым актом Национального банка Таджикистана в зависимости от источника списания задолженности направляются в доход или прибыль кредитной организации.
78. Учет задолженности, списываемой за счёт ФПВП, ведётся на внесистемном учёте в течении не менее 5 лет со дня списания со счета задолженности.
79. Контрольный учёт всех ссуд, списанных в течении последних 5 лет, производится на основании справки на бумажном и электронном формах, которые остались непогашенными. Данная справка содержит следующую информацию:

- о предоставлении информации в бюро кредитных историй относительно списания с баланса кредитов;

- решение о списании кредита;

- название головного офиса кредитной организации, филиала (другого структурного подразделения);

- дата списания кредита;

- номер ссудного счета;

- название заёмщика;

- остаток непогашенной задолженности;

- остаток непогашенной процентной задолженности;

- непокрытые расходы кредитной организации.

80. Соответствующее учётное структурное подразделение кредитной организации периодически производит сверку и проверку контрольного учёта списанных ссуд со счета и карточек по учёту кредитов, по количеству счетов и списанных со счета сумм. Сведения о списанных со счета ссудах хранятся конфиденциально.

10. ПОСЛЕДУЮЩАЯ РАБОТА СО СПИСАННЫМИ С

БАЛАНСА КРЕДИТАМИ

81. Наблюдательный совет (попечительский совет) контролирует кредиты, выведенные на внесистемный учёт в течение всего периода учета, и регулярно отчитывается по работе с ними перед собранием акционеров (участников).

следующих мер:

- постоянное отслеживание материалов средств массовой информации (СМИ) с целью выявления необходимой информации о заёмщике - должнике, свидетельствующей о его платёжеспособности;

- поддержка постоянной связи с родными и близкими заёмщика- физического лица в случае, если невозврат кредита произошел из-за невозможности разыскать заёмщика.

83. В случае, когда имеется перспектива возврата задолженности в будущем, соответствующее структурное подразделение кредитной организации по трудновзыскиваемым кредитам продлевает срок ее учета на более длительный период. Если кредитной организацией исчерпаны все возможности, соответствующее структурное подразделение по работе с трудновзыскиваемыми кредитами может принять решение о невозможности возврата кредита. Все принятые решения соответствующего структурного подразделения по работе с трудновзыскиваемыми кредитами своевременно сообщаются наблюдательному совету (совету попечителей) кредитной организации в письменном виде. Наблюдательный совет (совет попечителей) кредитной организации может принять или отказать в принятии решения соответствующих структурных подразделений.

11. НАЧИСЛЕНИЕ И ВЗЫСКАНИЕ ПРОЦЕНТОВ ПО КРЕДИТУ

84. Размер и срок погашения (взыскания) суммы процентов за кредит устанавливаются в зависимости от суммы предоставленного кредита и срока возврата кредита. Условия изменения процентов за кредит при изменении макроэкономической ситуации (уровня инфляции, ставки рефинансирования и норматива обязательных резервов Национального банка Таджикистана, в зависимости от изменения международных процентных ставок (LIBOR или FIBOR), а также размер штрафных санкций за несвоевременное погашение могут указываться в кредитном договоре.
85. Кредитная организация устанавливает свою процентную политику с клиентом с учетом срока, суммы, вида кредита и кредитных рисков, клиент должен ознакомиться с методами расчета кредита, процентными ставками, выбрать один из них и заверить своей подписью.
86. Годовая эффективная процентная ставка по кредитам исчисляется следующим равенством:

N

S−F=∑Pt(1+IRR)t

t=1

Pt - выплаты за период t;

t - (1,...., N) количество периодов (день, месяц и год);

S - сумма предоставленного кредита;

F - расходы, связанные с обслуживанием при получении кредита;

IRR - годовая эффективная процентная ставка.

87. Расчет годовой эффективной процентной ставки кредитной организацией обеспечивается алгебраическими методами посредством компьютерных программ. Для расчета годовой эффективной процентной ставки рекомендуется использование финансовой функции ВСД программы Microsoft EXCEL (и если программа Microsoft EXCEL на английском языке функции IRR). В приложении к настоящей Инструкции показаны примеры расчета годовой эффективной процентной ставки. При расчете годовой эффективной процентной ставки денежные выплаты и периодичность выплат могут быть различными.
88. Начисление процентов по кредитам производится только на остаток основного долга. В случае преждевременного погашения основного долга, начисление процентов на оставшийся срок и использование других методов начисления кредита не разрешается. А также, взыскание разных штрафных санкций за несвоевременное выполнение обязательств (выплата процентов, суммы кредита), разрешается только за счет остатка невыполненного обязательства.
89. Кредитные организации должны вести учет календарных дней в году (360 или 365) при начислении процентов по кредитам и/или привлеченным средствам (депозитам), использовать единую политику при начислении процентов согласно календарным дням в году.
90. Формула расчета процента за кредит:

S=k∗r∗t

D∗100

S - начисленная сумма процента по кредиту;

k - остаток кредита;

r - годовая процентная ставка кредита;

t - количество использованных дней кредита;

D - количество календарных дней в году (360 или 365).

12. ПОРЯДОК ВЗЫСКАНИЯ ПРОЦЕНТОВ ПО КРЕДИТУ

91. Проценты, полученные по кредитным операциям это проценты, полученные со счетов заёмщиков (депозитных счетов, сберегательных счетов кредитной организации, в том числе с корреспондентского счета кредитной организации) и зачисленные в установленном порядке на счет или в кассу кредитной организации.
92. Проценты по кредиту погашаются следующим образом:

1) со счетов заёмщика (сберегательные счета, депозитные счета до востребования, срочные депозитные счета), с начисленной заработной платы заёмщика на основании платёжного поручения, если в кредитном договоре предусмотрено такое право;

2) со счетов заёмщика на счет кредитной организации через учреждения связи или другие кредитные организации на основании его письменного поручения;

3) на основании приходного ордера в кассу кредитной организации сумму процента по кредиту;

4) с использвованием электронных платёжных средств, в том числе банковской платёжной карты и указанного электронного кошелька.

93. Учет процентов по выданным кредитам кредитной организации осуществляется на основании распоряжения соответствующего структурного подразделения кредитной организации структуре учета или операционной структуре кредитной организации или принятое программой.
94. В случае ликвидации юридического лица - заёмщика, кредитная организация прекращает дальнейшее начисление процентов и предъявляет требования к ликвидационной комиссии о всех обязательствах юридического лица - заёмщика с учетом процентов по кредиту в установленном законодательством порядке.
95. В случае смерти клиента, принятия решения суда о признании его умершим или недееспособным (при представлении подтверждающих документов) кредитная организация прекращает дальнейшее начисление процентов, и информацию по всем обязательствам заемщика-физического лица с учетом начисленных процентов в установленном законодательством порядке подает на рассмотрение кредитного комитета и иных органов управления кредитной организации (правление, наблюдательный совет, совета попечителей).

Замима ба қарори Раёсати

Бонки миллии Тоҷикистон

аз «___» ________с.20___, №___

Иловаҳо ба Дастурамали №255

дар бораи тартиби додани қарз ва ҳисоб кардани фоиз дар ташкилотҳои қарзӣ

Ба Дастурамали №255 дар бораи тартиби додани қарз ва ҳисоб кардани фоиз дар ташкилотҳои қарзӣ, ки бо қарори Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон аз 30 декабри соли 2022, №157 тасдиқ шудааст, иловаҳои зерин ворид карда шаванд:

1. Ба банди 1 зербанди 3¹) бо мазмуни зерин илова карда шавад:

«3¹) қарзи хурди муштарак – қарзи хурдест, ки аз ҷониби ташкилотҳои қарзии хурд ва фондҳои қарзии хурд ба воситаи воҳидҳои сохтории ташкилотҳои қарзии дигар дар якҷоягӣ бо шартҳои пардохти фоиз ва баргардондан ба муҳлати муайян дода мешавад;».

2.Банди 9¹ бо мазмуни зерин илова карда шавад:

«9¹. Ташкилотҳои қарзии хурд ва фондҳои қарзии хурд метавонанд якҷо   бо дигар ташкилотҳои қарзӣ ба воситаи воҳидҳои сохтории онҳо, қарзҳои хурдро ба қарзгирон пешниҳод намоянд. Ҳамкории дуҷониба бояд бо шартномаи хизматрасонӣ ва санадҳои меъёрии дохилии ташкилотҳои қарзӣ танзим гардад.».

Приложение к

постановлению Правления

Национального банка Таджикистана

от «___» ____ 20__ года, №__

Дополнения в Инструкцию №255 о порядке выдачи кредита и начисления процента в кредитных организациях

Внести в Инструкцию №255 о порядке выдачи кредита и начисления процентов в кредитных организациях, утвержденную постановлением Правления Национального банка Таджикистана от 30 декабря 2022 года, №157, следующие дополнения:

1. Пункт 1 дополнить подпунктом 3¹) следующего содержания:

“3¹) совместный микрокредит – микрокредит, выдаваемый  микрокредитными организациями и микрокредитными фондами, совместно через структурные подразделения других кредитных организаций на условиях выплаты процентов и возвратности, на определенный срок;”.

2. Дополнить пунктом 9¹ следующего содержания:

“9¹. Микрокредитные организации и микрокредитные фонды могут выдавать микрокредиты заёмщикам совместно с другими кредитными организациями через их структурные подразделения. Двустороннее сотрудничество должно регулироваться договорами по оказанию услуг и внутренними нормативными документами кредитных организаций.”.